Het is uitzonderlijk dat deze leidinggevenden een boekje opendoen over de in hun ogen zorgwekkende staat van de krijgsmacht. Het is goed gebruik dat alleen de minister van defensie of de commandant der strijdkrachten in het openbaar praat over geldgebrek en andere materiële of personele problemen. “We willen dit éénmaal vertellen”, zegt viceadmiraal Rob Kramer, de commandant zeestrijdkrachten. “We vinden collectief dat de mensen wakker moeten worden.”

Onze schepen liggen in Den Helder aan de kade

In een interview in de Verdieping praten de defensie-bazen over de problemen die zij op de werkvloer ervaren, zoals de helft van de schepen die niet kunnen uitvaren door gebrekkig materieel en personeelstekorten. Aan verzoeken van de Navo om jachtvliegtuigen te leveren voor snelle interventies kan de luchtmacht niet voldoen. Defensie heeft grote moeite om jongeren te werven en – als ze eenmaal ‘binnen’ zijn – vast te houden. Kramer: “Wie bij de marine begint, denkt aan: ‘Join the navy, see the world’. Dan kan ik ze niet bieden als de schepen in Den Helder aan de kade liggen.”

De noodkreet komt niet toevallig op het moment dat partijen op het Binnenhof moeten gaan onderhandelen over een nieuw kabinet. Hun hoop is dat de coalitiepartijen straks in het regeerakkoord vastleggen dat Nederland bereid is te voldoen aan de Navo-norm van 2 procent. Op dit moment stokt de teller op een defensie-uitgave die gelijk is aan 1,4 procent van het bruto binnenlands product.

Minister Ank Bijleveld pleitte onlangs voor miljarden extra, structureel, iets waar geen enkele politieke partij zich voluit aan committeerde in de verkiezingscampagne. Volgens Bijlevelds ‘Defensievisie 2035’ is er alleen al 4 miljard nodig om te komen aan het Europese gemiddelde van defensie-uitgaven. De defensietop vindt dat in ieder geval dit bedrag in het regeerakkoord moet komen.

De eigen veiligheid voor lief nemen

De vier leidinggevenden van de krijgsmachtonderdelen zien met lede ogen aan hoe Nederland de eigen veiligheid voor lief neemt. Luitenant-generaal Martin Wijnen, de commandant landstrijdkrachten: “Wij zijn dat kleine Gallische dorpje, dat zich onkwetsbaar waant. Mensen voelen het gewoon niet. We zitten te ver van het oosten af, te ver van het zuiden, om iets te zien van de dreigingen.” Kramer: “Andere landen zien beter dat de wereld geen roze krentenbol meer is. We hebben eerder in de geschiedenis voor een situatie gestaan die we aan zagen komen, maar we deden niets. Ik merk dat ik het moeilijk vind om er in deze termen over te praten. Dat heb ik in mijn 38 jaar bij Defensie niet eerder gedaan.”

Met enige regelmaat vergaderen de Navo-lidstaten over hun gezamenlijke missies. Dan wordt ook altijd even stilgestaan bij de bijdragen die de afzonderlijke landen leveren, zegt luitenant-generaal Dennis Luyt, de commandant luchtstrijdkrachten. “En op die momenten kijk ik even naar mijn schoenen, uit schaamte. Van de 27 Europese Navo-lidstaten bungelen wij in de onderste helft.” Wijnen: “Wij zijn als leden van een voetbalvereniging die geen contributie betalen, en ook nog eens geen bardienst doen.” Luyt: “En als we zelf aan de bar staan, laten we anderen het rondje betalen. Wij zijn die hele vervelende leden.”